Polderen in Bolivia

CNV Internationaal en DECP geven sociale dialoog een impuls   

Het begon in de Boliviaanse regio’s Santa Cruz en Cochabamba. Inmiddels gebeurt het ook in Tarija en Sucre. Werknemers en werkgevers werken aan een gezamenlijke agenda voor verbetering van de regionale economie. Concreet gaat het bijvoorbeeld om veiligheid en gezondheid op het werk, maar ook om het tegengaan van smokkel, een groot probleem in bepaalde regio’s. Dit traject is voorbereid en georganiseerd door CNV Internationaal samen met DECP, de internationale organisatie van de Nederlandse werkgevers. Vanuit zijn grote ervaring als CNV-onderhandelaar is Roel Rotshuizen als trainer en adviseur betrokken bij de activiteiten. Hij doet verslag van zijn ervaringen in Bolivia.

“De kracht van dit programma is de – voor Bolivia unieke – regionale samenwerking. Door het feit dat we als Nederlandse werknemers- en werkgeversorganisaties hierbij samenwerken, geven we een goed voorbeeld. Dat geeft de Boliviaanse werknemers en werkgeversorganisaties in de verschillende regio’s het vertrouwen om mee te doen,” merkte Roel Rotshuizen. “De leider van een fabrieksvakbond zei het heel kernachtig: ‘We hebben een gezamenlijk probleem en we moeten het gezamenlijk oplossen.’

Bolivia is een van de landen waar CNV Internationaal pas sinds 2018 actief is. Hoe is de samenwerking daar ontstaan?
"Bij de start zijn DECP en CNV Internationaal in gesprek gegaan in de regio Santa Cruz. Zowel werknemers als werkgevers vertellen ons over de regionale economische problemen, maar van gezamenlijk overleg was tot nu toe geen sprake. De regering van president Evo Morales heeft veel maatregelen doorgevoerd die gunstig zijn voor werknemers. Werkgeversorganisaties klagen echter over het gebrek aan sociale dialoog en over de maatregelen die van bovenaf afgekondigd worden. Bovendien hebben die uiteindelijk ook negatieve gevolgen voor werknemers.
 

Werkgevers en werknemers presenteren hun agenda na sociale-dialoogbijeenkomst in Cochabamba

We hebben gesproken  over de mogelijkheden van sociale dialoog en hebben voorgesteld een gezamenlijke training te geven, voor zowel werkgevers als werknemers. Het bijzondere is dat we vanaf het begin samenwerken met DECP, de internationale organisatie van de Nederlandse werkgeversorganisatie VNO-NCW, die al langer actief is in Bolivia. Dat geeft de Boliviaanse werkgevers het vertrouwen om mee te gaan doen. We geven immers zelf het goede voorbeeld door samen als vakbond (CNV) mét de Nederlandse werkgeversorganisatie (DECP) in Bolivia op bezoek te komen en sociale dialoog bespreekbaar te maken.”

Wat zijn de problemen op het gebied van werk in Bolivia?
“Voorzichtig zijn tijdens de training de eerste stappen gezet om werkgevers en werknemers samen om de tafel te krijgen. Om te beginnen is gezocht naar gedeelde maar niet al te gevoelige problemen. Gezondheid op het werk werd als eerste gekozen. Dat is een onderwerp waar beiden belang bij hebben en waarbij je goed samen kunt nadenken over oplossingen. Dat gaf een klik tussen de leiders van werkgevers en de vakbond.

Werkgevers steeds meer onder druk

Van hoger hand worden er in Bolivia veel maatregelen genomen die uiterst gunstig zijn voor werknemers. Maar toen we met de werkgevers gingen praten, vertelden zij dat juist daardoor steeds meer werkgevers ervoor kiezen helemaal geen werknemers te hebben. Werkgevers heffen hun bedrijf op. Vervolgens starten ze een nieuw bedrijf met ZZP-ers, maar zónder werknemers. Die ZZP-ers hebben uiteraard geen werknemersrechten. Zo Ze kunnen weggestuurd worden zonder opgaaf van reden en hebben geen recht op sociale zekerheid.

Werknemers onzekerheid over banen

Ook is er van de ene op de andere dag een wet uitgevaardigd dat werknemers recht hebben op een dertiende maand. Vervolgens kwam er nog een veertiende maand bij. Bedrijven moeten daaraan altijd voldoen, zelfs als dat onmogelijk is omdat het bedrijf niet goed draait. Een bedrijf dat niet voldoet wordt zelfs opgeheven, al na een of twee waarschuwingen. De werknemers die er werken worden vervolgens eigenaar van het bedrijf.
 

Uit de gesprekken kwam steeds naar voren :  Werknemers zijn steeds meer onzeker over hun baan

Cochabamba is altijd de economische motor van Bolivia geweest, met veel bedrijvigheid. Maar nu gaat het economisch steeds slechter. Het ene na het andere bedrijf vertrekt. Er komen bedrijven voor in de plaats met alleen maar ZZP-ers.

Uit de gesprekken die vervolgens in het kader van het programma van CNV Internationaal werden gevoerd met werknemers, kwam steeds hetzelfde naar voren: ‘Iedereen is steeds meer onzeker over zijn baan. De formele economie krimpt en de informele economie groeit. Het is vreselijk wat er gebeurt.’ De werknemers vinden uiteraard dat de werkgevers een verantwoordelijkheid hebben om mensen in dienst te houden. Bedrijven moeten overeind blijven, dat is ook een verantwoordelijkheid naar de samenleving toe.

Uiteraard zijn de werknemers blij met de ontslagbescherming en de dertiende en veertiende maand salaris die ze hebben gekregen. Maar toen we hen vertelden over de reactie van de bedrijven, erkenden zij ook direct de problemen.

Smokkelproblematiek aan de grenzen met Chili en Peru

Door de relatief hoge lonen in Bolivia is het aantrekkelijk geworden om allerlei goederen binnen te smokkelen vanuit het noorden van Chili en ook uit Peru. Dat zorgt ervoor dat fabrieken in Bolivia stil komen te liggen. De realiteit is dat Bolivia zich uit de markt prijst door die relatief hoge lonen. Ook al zijn die nog steeds zeker geen vetpot. Het is heel tegenstrijdig voor werknemers. Maar helaas pakken die centraal vastgestelde hoge lonen en de sterke rechtspositie van werknemers, negatief uit voor de werkgelegenheid.“

Hoe draagt CNV Internationaal samen met DECP bij aan verbetering van de omstandigheden voor Boliviaanse werknemers?
“Uit de gesprekken komt steeds duidelijk naar voren dat er gezamenlijke problemen zijn. CNV Internationaal en DECP zijn gaan kijken hoe werknemers en werkgevers op regionaal niveau in dialoog kunnen gaan over deze problemen.

We hebben een training georganiseerd in Santa Cruz voor zowel werknemers als werkgevers. Daar hebben zij samen een gezamenlijke agenda geformuleerd over het bevorderen van veiligheid en gezondheid op de werkvloer.

Werkgelegenheidsontwikkeling en scholing

Na dit succes volgt al snel de vraag uit andere regio’s of deze aanpak ook daar mogelijk is. En inderdaad, bij de inventarisatie in de regio Cochabamba, blijkt dat ook daar veel belangstelling is voor een traject over sociale dialoog. Opnieuw onder begeleiding van DECP en CNV Internationaal, gaan ook werkgevers en werknemers in Cochabamba met elkaar in gesprek. Samen komen ze tot de conclusie dat ze beiden behoefte hebben aan werkgelegenheidsontwikkeling en scholing. Maar dat niet alleen, ook de smokkelproblematiek moet aangepakt worden. In Cochabamba is besloten om maandelijks bijeen te komen om de afspraken verder gestalte te geven. Zowel de sterke regionale vakbond voor fabrieksarbeiders als de vakbond voor de werknemers van overige bedrijven, doen mee.

Na de start in Santa Cruz en Cochabamba zijn er ook in Tarija en Sucre initiatieven ontplooid voor regionaal overleg tussen werknemers en werkgevers. Ook andere regio’s tonen belangstelling. [bron afbeelding: Freepic]

Wat is het ‘geheim’ van het succes van deze aanpak?
“Wij bepalen als CNV Internationaal en DECP uit Nederland niet wat er moet gebeuren.”, benadrukt Roel Rotshuizen. “We gaan het gesprek aan met werkgevers en werknemers, met inzet van de lokale coördinator van CNV Internationaal. We begeleiden en structureren het proces. Maar het zijn steeds de werknemers en werkgevers zelf die aangeven wat zij belangrijk vinden. Zij bepalen wat de volgende stap moet zijn. We laten zien dat het gaat om het identificeren van gezamenlijke belangen en proberen vertrouwen te creëren tussen beide partijen. Dat is precies zoals we dat doen tijdens het proces van sociale dialoog in Nederland.

De inbreng van jongeren en vakbondsleden

In Cochabamba en vooral Tarija waren niet alleen leiders aanwezig, maar ook gewone vakbondsleden. Mooi hoe zij, en met name de jongeren, hun mening geven. Dat werkt inspirerend naar hun leiding toe.

De leider van een fabrieksbond zei het heel kernachtig: ‘We hebben een gezamenlijk probleem en we moeten het gezamenlijk oplossen.’