Eerlijke transitie in de mijnbouw 

Lees meer over de ontwikkelingen en hoe CNV Internationaal zich inzet voor een rechtvaardige transitie, waarbij wél rekening wordt gehouden met de werknemers op deze overzichtspagina. Gebruik de gele index om snel te navigeren.

Wat is er aan de hand? Er arriveren nog steeds veel schepen met kolen uit Colombia in de Rotterdamse haven. Toch hebben multinationals afgelopen jaren al mijnen afgestoten in het noorden van Colombia. Deze regio is al tientallen jaren economisch grotendeels afhankelijk van de mijnbouw. De kolenwinning heeft veel schade toegebracht aan het milieu en ook aan de gezondheid van de mijnwerkers.

De twee grote mijnen van Zwitserse multinational Glencore genereren samen wel 83% van het BBP van de regio:

CNV Internationaal zet zich met lokale vakbonden in voor een fatsoenlijke sociale dialoog over plannen voor een eerlijke transitie, waarbij de schade van de mijnbouw gecompenseerd wordt.

Door de transitie naar duurzame energie is ook de vraag naar metalen enorm gegroeid. Voor landen als Peru en Bolivia zijn metalen als koper, zilver en tin een belangrijke bron van inkomsten. Helaas gaat dit gepaard met extreem veel outsourcing die leidt tot misstanden waarvan de mijnwerkers de dupe zijn.

Het overgrote deel van het werk gebeurt door mijnwerkers met losse contracten die om de paar maanden weer opnieuw ingehuurd worden. Hun arbeidsvoorwaarden zijn veel slechter dan werknemers met vaste contracten en hun positie is kwetsbaar. CNV Internationaal zet zich met lokale vakbonden in voor sociale dialoog met de mijnbedrijven  maar stuit daarbij op allerlei barrières.

Begin 2021 leidde de COVID-19-pandemie tot de eerste massaontslagen in de Prodeco-mijn in het noorden van Colombia. 

De mijn is eigendom van de Zwitserse multinational Glencore, die plotseling besloot de Prodeco-mijn af te stoten. De vakbonden hebben gestreden voor de belangen van de werknemers en alles in het werk gesteld om te onderhandelen over fatsoenlijke vergoedingen en sociale plannen. Glencore blijft echter weigeren om deel te nemen aan sociale dialoogprocessen. Bovendien heeft de vorige regering van Colombia verzuimd hierin een proactieve rol te spelen.

De twee grote mijnen van Zwitserse multinational Glencore genereren samen wel 83% van het BBP van de regio:

●       40%: Prodeco-mijn in het departement Cesar.

●       43%: Carbones del Cerrejón in het departement La Guajira.

Mijnwerkers en hun gezinnen raken hun inkomen kwijt in een regio die economisch vrijwel volledig afhankelijk is van de mijnbouw.  

Duizenden werknemers en hun gezinnen dreigen het slachtoffer worden. 

Veel mijnwerkers kampen met ernstige gezondheidsproblemen die hen de rest van hun leven parten blijven spelen. Zij hebben zekerheid nodig, zowel op gezondheids- als op economisch gebied. Nu en in de toekomst.

Vakbondsorganisaties in de mijnbouwregio realiseren zich dat zij meer moeten samenwerken om  een sterkere rol te spelen in deze transitie. 

Daarom hebben zij met de steun van CNV Internationaal hebben zij een coördinatienetwerk opgericht: Het Werknemerscollectief voor een Rechtvaardige Transitie in de Mijnbouw. Dit collectief vertegenwoordigt de werknemers in de sociale dialoog met bedrijven en de overheid en ontwikkelt voorstellen voor goede sociale plannen. 

Het vakbondscollectief wil vooral bereiken dat er goede sociale transitie plannen komen, waarin met name afspraken staan over

• fatsoenlijke vergoedingen bij ontslag
• vergoeding van de kosten van gezondheidszorg als gevolg van beroepsziekten.
• omscholing voor werknemers die door de transitie hun werk kwijtraken

Op 7 oktober 2021, lanceerde dit Colombiaanse Werknemerscollectief, gesteund door CNV Internationaal, het Labour Observatory for a Just Transition in Mining. 

Doel van dit Observatorium is om input te leveren voor strategieën om de mijnbouwregio opnieuw te ontwikkelen, met name om nieuwe industrieën te stimuleren, gericht op de productie van duurzame energie. Zo kan er nieuwe werkgelegenheid ontstaan die een fatsoenlijk bestaan biedt aan de mijnwerkers en aan iedereen die van de industrie afhankelijk is.

Alle werknemers hebben reden en ook het recht om een vakbond op te richten. Zeker in een riskant beroep als dat van mijnwerker is dat belangrijk. Zowel in de steenkool- als in de metaalmijnbouw worden zij voortdurend blootgesteld aan stof en schadelijke gassen.  

De mijnbedrijven zorgen onvoldoende voor veiligheid en bescherming, ondanks wet- en regelgeving. Dit maakt hen uiterst kwetsbaar voor silicose, een ongeneselijke aandoening van de luchtwegen.

Een groot probleem daarbij is dat minder dan een derde van de werknemers rechtstreeks in dienst is. Het overgrote deel werkt  via uitzendbureau's, zonder uitzicht op vast werk. Terwijl ze al jarenlang hetzelfde werk doen als mijnwerkers die wel een vast contract hebben, 

Dit filmpje vertelt de verhalen van deze mijnwerkers.

Het verschil is groot. Deze mijnwerkers werken met kortetermijncontracten van 3-6 maanden tot 1 jaar. Door hun vele losse contracten hebben zij een kwetsbare positie: 

• Overuren en vrije dagen worden vaak niet uitbetaald
• Ze verdienen gemiddeld 30% minder en moeten extreem lang werken om genoeg te verdienen om fatsoenlijk te kunnen leven.
• En ze hebben bijna nooit de vrijheid om een vakbond op te richten of om via de vakbond rechtstreeks met de mijnbouwbedrijven te onderhandelen over verbetering.

Ook in de metaalsector heeft de wereldwijde energietransitie grote impact. De vraag naar mineralen als zilver, zink, koper en kobalt is sterk gestegen. We hebben nu ongeveer 5 keer meer nodig dan voorheen. Al deze metalen zijn onmisbaar voor elektronica, van zonnepanelen tot tablets en van warmtepompen tot mobiele telefoons.

Al in de jaren 90 reageerde Peru op deze ontwikkeling door de economie te richten op de metaalsector. Tegenwoordig is het een van de belangrijkste mijnbouwlanden ter wereld. Mijnbedrijven maken enorme winsten. Deels komt dat door de grote hoeveelheid exploiteerbare natuurlijke hulpbronnen. Maar vooral ook vanwege de lage lonen in vergelijking met de rest van de wereld. 

Sinds 2015 heeft Peru een wet die uitzendwerk in de mijnbouw mogelijk maakt. De wet is vooral bedoeld om de kosten te verlagen en de Peruaanse industrie internationaal nog concurrerender te maken. Tegenwoordig heeft meer dan 70% van de metaalmijnen in Peru werknemers in dienst zonder rechtstreeks contract. 

Mijnbedrijven zijn alleen wettelijk verantwoordelijk voor mijnwerkers met een rechtstreeks contract. Dit betekent dat uitbestede werknemers "niet meetellen" als het gaat om de verantwoordelijkheid van het bedrijf.

Het grootste mijnbedrijf, Glencore, belooft op de website naleving van de internationale arbeidsrechtenverdragen van de ILO. Ook meldt de multinational dat er een protocol is opgesteld om de arbeidsrechten van leveranciers te garanderen. 

In de praktijk ontloopt Glencore echter de verantwoordelijkheid door deze verantwoordelijkheden voor naleving door te schuiven naar de onderaannemers. 

Kijk en luister naar de verhalen van mijnwerkers in deze animatievideo:

Tijdens het OESO-forum over verantwoorde mineralen hebben we onze case study gepresenteerd met duidelijke  

• aanbevelingen en
• conclusies 

over hoe belanghebbenden de risico's van uitbesteding kunnen beperken. 

Alle partijen kunnen een rol spelen daarbij, zowel metaalafnemers, tussenhandelaren, overheden, investeerders als ook de mijnbouwbedrijven zelf. 

In 2022 organiseerden leden van het Nederlandse IMVO-convenant voor de metaalsector, waar CNV Internationaal lid van is, een webinar. Deskundigen uit Europa en Latijns-Amerika presenteerden verschillende scenario's voor de energietransitie. Zij maakten ook duidelijk hoe groot de impact is van de transitie op werknemers en hun lokale gemeenschappen. >> Terugkijken webinar