Leefbaar loon

Er bestaan vaak misverstanden over de hoogte van loon en wat een leefbaar loon is. Een leefbaar loon is namelijk niet hetzelfde als het minimumloon dat in een land wordt vastgesteld.

Een (wettelijk) minimumloon wordt door de overheid vastgesteld, maar is vaak lang niet altijd van voldoende niveau om rond te komen.

Onder leefbaar loon verstaan we het bedrag dat noodzakelijk is voor een werknemer om in de basisbehoeften te voorzien, voor zichzelf en voor zijn of haar gezin. Je moet ervan kunnen eten bijvoorbeeld, je kinderen naar school sturen en gezondheidszorg kunnen betalen.

Veel werkenden maken te lange dagen en werkweken omdat ze met een ‘gewone’ werkweek financieel niet uitkomen. Het uurloon is te laag en van een leefbaar loon is daarom bij lange na geen sprake. Als ouders te weinig betaald krijgen, ligt bovendien het risico van kinderarbeid op de loer. Bijvoorbeeld in de suikersector, waar vaak de hele familie meewerkt om in het levensonderhoud te kunnen voorzien.

In de suikersector hebben vooral vrouwen vaak geen vast contract

Ook zie je vaak dat vrouwen en mannen geen vaste contracten, of helemaal geen contract krijgen. Daarmee hebben ze geen zekerheid op werk en voelen ze zich niet zeker genoeg om te onderhandelen over een eerlijk loon; ze kunnen zo door een ander vervangen worden. In de meest schrijnende situaties waarbij arbeid schaars is, worden werknemers gedwongen het werk voor lage betaling of uitgestelde betaling te doen.

De afhankelijke positie van de werknemer, zorgt ervoor dat de werknemer geen nee kan zeggen tegen het werk. Vooral bij migranten die afhankelijk zijn van woonvoorzieningen van het bedrijf zie je deze vormen van verkapte dwangarbeid veel. Soms gaat het zelfs zover dat het paspoort wordt ingenomen, zodat de werknemer niet weg kan.

Daarnaast is er veelal sprake van ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen. Zo krijgen bijvoorbeeld vrouwelijke kledingarbeiders in Cambodja, Sri Lanka en India tussen de 10 en 40 procent minder betaald dan mannen.

Rol van de vakbond

Voor een duurzaam leefbaar loon - dat wil zeggen, een loon dat ook leefbaar blijft in de toekomst - zijn goede onderhandelingen tussen onafhankelijke en representatieve vakbonden en werkgevers belangrijk.

Sommige bedrijven verwijzen in hun mvo-beleid of gedragscode naar minder veeleisende lokale wetten en gebruiken; deze dienen dan als richtlijn voor het bedrijfsbeleid. Hierdoor kunnen er tussen de landen waarin een bedrijf opereert grote verschillen ontstaan in de toepassing van het beleid.

Bovendien meten lokale overheden soms met twee maten. Ze hebben leefbaar loon erkend als noodzaak, maar creëren ook vrijhandelszones (exportproductiezones) om de economie te stimuleren. Hier hebben internationale bedrijven dus veel speelruimte, maar hebben onafhankelijke vakbonden geen toegang. Daardoor is de controle op leefbaar loon ver te zoeken.

Ook geldt het omschreven beleid en loon in een bedrijf vaak alleen voor vaste werknemers. Dus niet voor flexwerkers en geleende krachten. Een bedrijf dient in zijn personeelsbeleid op te nemen dat er gelijk loon betaald dient te worden voor alle werknemers, ook bij inhuur.

Richtlijnen, verdragen en beleid

Guiding Principles on business and human rights (UN)

In internationaal verband is afgesproken dat overheden de mensenrechten – en dus arbeidsrechten - moeten beschermen en dat bedrijven ze moeten respecteren.

OESO Richtlijnen

De OESO-richtlijnen bieden in Nederland handvatten voor bedrijven om met kwesties als ketenverantwoordelijkheid, mensenrechten, kinderarbeid, milieu en corruptie om te gaan. Hiermee vormen ze het uitgangspunt voor het Nederlandse MVO-beleid. CNV Internationaal heeft speciaal aandacht voor Deel I Hoofdstuk 5 (Werkgelegenheid en Arbeidsverhoudingen).

Universele verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 23

Volgens artikel 23 van de Universele verklaring van de Rechten van de Mens heeft eenieder het recht op arbeid, op vrije keuze van beroep, op rechtmatige en gunstige arbeidsvoorwaarden en op bescherming tegen werkloosheid:

Eenieder, zonder enige achterstelling, heeft recht op gelijk loon voor gelijke arbeid
Eenieder die arbeid verricht, heeft recht op een rechtvaardige en gunstige beloning, welke hem en zijn gezin een menswaardig bestaan verzekert, welke zo nodig met andere middelen van sociale bescherming zal worden aangevuld.

Verdragen van de International Labour Organisation (ILO)

Verschillende aspecten van vakbondsvrijheid zijn vastgelegd in diverse verdragen van de tripartite VN-organisatie voor arbeid ILO die door veel landen geratificeerd zijn. Dit zijn de belangrijkste:

De ILO werkt sinds 1999 aan de Decent Work Agenda. Inmiddels is de Decent Work Agenda in brede kring aanvaard als belangrijke strategie voor armoedebestrijding en ontwikkeling. De Decent Work Agenda is opgenomen in de Millennium Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

meer weten over onze 100% Eerlijk Werk Monitor? Kijk hier: https://www.cnvinternationaal.nl/themas/speciale-themas/100-eerlijkwerkmonitor

Webinar en vlog

Leefbaar loon in de rietsuikerproductie

Vlog leefbaar loon