Wereldwijde energietransitie heeft ernstige gevolgen voor mijnwerkers

Vakbondswerk en opkomen voor betere arbeidsomstandigheden in de mijnen is niet zonder gevaar. Begin oktober werden de Colombiaanse vakbondsleider Dairo Mosquera en zijn gezin met de dood bedreigd als hij niet zou stoppen met vakbondswerk. Dat is helaas geen uitzondering. 

Vakbonden zetten zich in voor de aanpak van misstanden zoals de extreem lange diensten, de zogeheten “turno de la muerte”. Deze zogeheten dodelijke diensten, veroorzaken risico’s voor veiligheid en gezondheid. Door de extreem lange werkdagen melden mijnwerkers dat ze microslaapjes doen tijdens het werk. 

Vakbonden vinden geen gehoor bij bedrijven als ze de dialoog willen aangaan over fatsoenlijke sociale plannen als mijnen nu en in de toekomst sluiten vanwege de energietransitie. Bedrijven doen echter alles om zo min mogelijk werknemers in vaste dienst te houden, waardoor vakbonden minder leden hebben.

De druk op mijnwerkers aan het begin van productieketens van grondstoffen voor de energietransitie is hoog en hun positie is kwetsbaar. Dat blijkt uit het onderzoeksverslag van de eerste Fair Work Monitor in de mijnbouwsector, door CNV Internationaal en Profundo. Aan het onderzoek namen zowel mijnwerkers deel uit de kolenmijnen in Colombia als uit de metaalmijnen in Bolivia en Peru. 

De Fair Work Monitor is ontwikkeld door CNV Internationaal, samen met de lokale vakbonden. Samen met hen zijn vragenlijsten opgesteld met de onderwerpen die belangrijk zijn. Werknemers kunnen eenvoudig én anoniem deelnemen aan de Fair Work Monitor via hun telefoon of tablet.

De belangrijkste conclusies van de Fair Work Monitor:

1. Er is sprake van dwangarbeid: 60% zegt te moeten overwerken.  Daarvan meldt 31% dat van de mijnwerkers dat ze dit doen omdat hun werkgever hen dwingt, en 32% omdat zij het geld nodig hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. 33% van de mijnwerkers zegt dat overwerk nooit betaald wordt.
    
2. 65% van de mijnwerkers zegt dat de cao-afspraken niet nagekomen worden, zoals vooral het uitbetalen van beloofde bonussen of loonsverhoging. .
    
3. 78% van de werkers geeft aan dat vakbondsleiders en -leden in hun bedrijf bedreigd, gediscrimineerd of ontslagen worden. Mijnwerkers kunnen daardoor niet collectief onderhandelen met de werkgever en voor hun rechten opkomen.

Fair Work Monitor samenvatting en onderzoeksverslag Profundo>

Vanwege deze schendingen van arbeidsrechten diende CNV Internationaal in april 2022 mede namens Latijns-Amerikaanse mijnwerkersbonden voor het eerst een klacht in bij het klachtenmechanisme van de Europese Unie over de kolenmijnbouw in Colombia en de metaalmijnbouw in Peru, waar de rechten van mijnwerkers stelselmatig geschonden worden.

 In Peru is dat zelfs 80% hoewel uitzendwerk officieel alleen is toegestaan voor bijzonder, specialistisch werk. Deze uitzendkrachten worden gediscrimineerd, ze krijgen minder betaald, en hun gezondheids- en veiligheidsomstandigheden zijn slechter. Internationaal erkende arbeidsrechten zoals vrijheid van organisatie en collectieve onderhandeling worden vaak niet gerespecteerd als het gaat om uitzendwerk. Uitzendkrachten die zich willen organiseren in een vakbond om samen op te komen voor hun belangen vertellen dat zij worden bedreigd of geen volgend contract krijgen. Mijnbedrijven accepteren vakbonden van uitzendkrachten niet als onderhandelingspartij.

In de week van 31 oktober komt de EU bijeen in Colombia om zich over de aanklacht van CNV Internationaal te buigen. De komende tijd zal duidelijk worden of dit mechanisme inderdaad zorgt dat duurzaamheidsafspraken in handelsakkoorden beter nageleefd worden, en of mensen die dagelijks aan grote risico’s bloot staan bij hun werk in de mijnen hierdoor beschermd worden.

Voor het toezicht op de duurzame uitvoering van de handelsverdragen met aandacht voor arbeidsrechten is er zowel in Colombia als in de Europese Unie een zogeheten Domestic Advisory Group ingesteld. Dat is een adviesgroep van organisaties uit het maatschappelijk middenveld uit Europa en het partnerland. 

Beide adviesgroepen ontmoeten elkaar van 18-20 oktober in Colombia. CNV Internationaal is hierbij betrokken, samen met bedrijven en ngo's. Eerder deden we aanbevelingen om het functioneren van deze adviesgroepen te verbeteren >>

Waar duurzaamheidsafspraken vast onderdeel zijn van de handelsakkoorden, is dat in de nieuwe grondstoffenpartnerschappen die de EU op dit moment afsluit, niet zo. Het is niet duidelijk is hoe arbeidsrechten hierin worden beschermd en of er ruimte is voor het maatschappelijk middenveld om hun stem te laten horen.

• CNV Internationaal presents complaint to the EU
   
• CNV Internationaal's First Fair Work Monitor in Mining