Palmolie - Veelgestelde vragen

Er is en wordt veel schade toegebracht aan de natuur met de productie van palmolie, doordat tropisch oerwoud vernietigd wordt voor de aanleg van palmolieplantages. Ook op het gebied van mensen- en arbeidsrechten is er veel mis. De arbeiders op de plantages verdienen veel te weinig om in hun basis levensonderhoud kunnen voorzien. 

Pas als ze die bepaalde hoeveelheid behalen, verdienen ze hun basisloon. Maar die verplichte hoeveelheid is vaak erg hoog. Noodgedwongen zetten ze daarom soms zelfs hun kinderen in. Vaak wordt er zonder voldoende bescherming gewerkt met chemicaliën, zoals pesticiden en kunstmest.

Ook al werken ze al vele jaren voor dezelfde werkgever. Vooral vrouwen hebben zelden een vast contract. Hierdoor durven ze ook geen kritiek te uiten op de arbeidsomstandigheden. Op veel plantages zijn vakbonden niet welkom. Het is moeilijk voor werknemers om zich te organiseren en de dialoog te voeren en te onderhandelen met de werkgever. Zonder de vakbond is er geen gesprekspartner die opkomt voor hun belangen en is er geen sprake van dialoog tussen werkgever en werknemers. 

^{Aan het werk op de plantage}

Palmolie wordt geperst uit de vrucht van de oliepalm die groeit in tropische landen. 

• De olie uit de rode vezels van de palmolievrucht wordt vooral in de voedingsmiddelenindustrie gebruikt, maar ook voor biodiesel. 
• De witte kern  wordt vooral gebruikt voor verzorgingsproducten. 

Pure palmolie zie je hier bijna niet in de winkel. Maar kijk maar eens naar de ingrediënten van de producten in je boodschappenkarretje. Ongelofelijk in hoeveel producten palmolie verwerkt is . Van babyvoeding tot ("palmolive") –zeep, van pindakaas tot schoonmaakmiddelen, van koekjes tot chocolade en van verf tot biodiesel. Wist je dat in 60% van de levensmiddelen palmolie zit. Van alle olie is 32% palmolie. De wereldwijde vraag naar palmolie groeit nog steeds.

Palmolie is relatief goedkoop. Dat komt omdat de opbrengst per hectare hoger is dan bijvoorbeeld bij zonnebloemolie of koolzaadolie, maar ook omdat de lonen van de palmoliearbeiders heel laag zijn. Daarnaast heeft palmolie gunstige eigenschappen. Het is heel geschikt om de structuur van producten te verbeteren.

De grootschalige productie van palmolie heeft ingrijpende gevolgen voor mens en  milieu. Afgelopen 30 jaar is er enorm veel oerwoud  opgeofferd voor de productie van palmolie. De palmolie arbeiders zijn kwetsbaar en werken onder zeer slechte omstandigheden. De oorspronkelijke bewoners (mens en dier) zijn verdreven van hun land. Alleen al in Indonesië zijn tegenwoordig 5 miljoen mensen voor hun levensonderhoud van palmolie afhankelijk.

Officieel zeggen bedrijven natuurlijk dat kinderarbeid verboden is en niet voorkomt. De werkelijkheid is helaas anders. De belangrijkste oorzaak is dat palmoliearbeiders vaak te weinig verdienen om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Als palmoliearbeider krijg je namelijk niet betaald voor het aantal uren dat je werkt maar voor de productie die je levert. Pas als je een bepaalde hoeveelheid werk geleverd hebt, krijg je het (minimum)loon. Die hoeveelheid is vaak erg hoog. Noodgedwongen laten arbeiders dan hun kinderen meehelpen om het werk af te krijgen. Of ze proberen met hulp van hun kinderen nog wat extra te werken omdat hun gewone loon niet voldoende is voor de dagelijkse levensbehoeften. Een leefbaar loon is dus een belangrijke voorwaarde om kinderarbeid uit te bannen.

Palmolie plantages liggen vaak afgelegen. Daarom wonen de arbeiders meestal met hun gezinnen op de plantage. Dat maakt hen ook kwetsbaar. Ze zijn vaak nauwelijks op de hoogte van hun rechten. Vaak werken ze jarenlang op de plantage zonder vast contract. Mannen die in de fabriek werken hebben vaker een vast contract dan de arbeiders die de palmvruchten uit de boom snijden. En vrouwen hebben bijna nooit een vast contract. Zij kappen vaak de begroeiing om de bomen weg en werken met pesticiden en kunstmest. Er zijn gelukkig wel vakbonden voor palmolie-arbeiders. Maar vakbondswerk op de plantage is moeilijk. Wie een vakbond wil oprichten wordt vaak ontslagen. CNV Internationaal steunt onafhankelijke vakbonden die zich voor hen inzetten.

Er is een duurzaamheidscertificaat voor palmolie. Dat heet RSPO (Round Table for Sustainable Palm Oil) en het is een vrijwillig certificeringsmechanisme. Met dit certificaat worden ecologische en sociale richtlijnen vastgesteld gericht op verduurzaming van palmolie productie en arbeidsomstandigheden. Helaas heeft lang niet alle palmolie dat RSPO certificaat.

Helaas blijkt uit onderzoek van CNV Internationaal dat ook in RSPO gecertificeerde bedrijven misstanden voorkomen vooral in de toeleveringsketen of bij kleine producenten kan het mis gaan. Zoals gedwongen onbetaald overwerk, het onderdrukken van vakbonden, werken zonder arbeidsovereenkomst, ontoereikende persoonlijke beschermingsmiddelen en onvoldoende medische ondersteuning. Daarom mogen bedrijven die palmolie inkopen niet alleen afgaan op certificering. Bedrijven moeten zelf onderzoek doen binnen hun eigen toevoerketen om ervoor te zorgen dat zakenpartners de arbeids- en mensenrechten niet schenden.

Vanaf 2020 wil Nederlandse overheid samen met een aantal Europese landen 100 procent duurzame palmolie importeren. Het accent ligt binnen deze afspraak vooral op ecologische duurzame productie. Maar duurzaamheid bevat ook sociale aspecten zoals mensenrechten en arbeidsrechten.

Duurzaamheid is een breed begrip. Duurzaamheid gaat over meer dan alleen het milieu. Daar horen ook mensenrechten en arbeidsomstandigheden bij. Die blijven vaak onderbelicht, of staan enkel in beleidsstukken, vindt CNV Internationaal. De naleving op het gebied van arbeid moet beter vooral in de toeleveringsketen en bij kleinere producenten. Werknemers moeten onder fatsoenlijke arbeidsomstandigheden kunnen werken en een inkomen krijgen waar ze hun families van kunnen onderhouden.

Nederland is de grootste palmolie-importeur en -exporteur van de Europese Unie. Nederlandse bedrijven die palmolie als grondstof gebruiken kunnen schendingen van mensenrechten helpen voorkomen en toe te zien, maar dat gebeurt nog veel te weinig. Nederland voerde in 2017 voor 2 miljard euro aan palmolie in. Er is veel internationale wet- en regelgeving over de verantwoordelijkheid van bedrijven voor mensenrechten in hun toeleveringsketen. In Nederland is daarover in 2018 het zogeheten IMVO convenant voor de voedingssector afgesloten, waarbij ook het CNV betrokken is.  

Afgelopen jaar is de import van palmolie opnieuw toegenomen. Uit de CBS-cijfers blijkt dat Nederland in 2017 voor ruim 2 miljard euro aan ruwe palmolie, palmoliefracties en palmpitolie invoerde. Dit is 22 procent meer dan in 2016. De meeste palmolie is afkomstig uit Indonesië en Maleisië

CNV Internationaal kaart sociale schendingen aan en werkt aan praktische en duurzame oplossingen. Verbeteringen zijn niet van de ene op de andere dag te bereiken. Daarom is het zo belangrijk dat er lokale vakbonden zijn op de plantages. Zij vertegenwoordigen de palmolie-arbeiders. Met hen werken we samen aan oplossingen. We ondersteunen training voor vakbondsleiders en gaan in gesprek met bedrijven over verbeteringen. 

Dat is een lastige vraag. Helaas is er al heel veel oerwoud verdwenen vanwege palmolie. Daardoor is vrijwel onherstelbare schade aangebracht. Uiteraard moet voorkomen worden dat er nog meer oerwoud vernietigd wordt. Het Europese parlement heeft besloten dat het vanaf 2021 in elk geval af wil van palmolie in biobrandstof. Helemaal stoppen met palmolie is ook geen oplossing. Daarvoor zou een enorme verhoging van de productie van andere oliën noodzakelijk zijn, waarvoor nog meer grond nodig is. Daarmee worden de problemen grotendeels verplaatst. Miljoenen mensen zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van palmolie. Er worden wel stappen gezet op bestaande plantages om palmolie meer verantwoord en duurzaam te produceren. Maar dat heeft ook op het gebied van arbeidsrechten nog lang niet genoeg resultaat en het gebeurt op veel te kleine schaal. 

Kijk op je boodschappen of er palmolie inzit. Soms staat erbij dat het RSPO-gecertificeerde palmolie is. Koop zoveel mogelijk fair trade producten. Die zijn niet alleen eerlijker zijn op het gebied van milieu, maar als het gaat om arbeidsomstandigheden. En stel kritische vragen aan de merken ook via social media. Laat horen dat je het belangrijk vindt om producten te gebruiken die eerlijk gemaakt zijn, met respect voor de makers.

CNV Internationaal kaart sociale schendingen aan en werkt aan praktische en duurzame oplossingen. Verbeteringen zijn niet van de ene op de andere dag te bereiken. Daarom is het zo belangrijk dat er lokale vakbonden zijn op de plantages. Zij vertegenwoordigen de palmolie-arbeiders.

Met hen werken we samen aan oplossingen. Zo trainen we vakbondsleiders en gaan we in gesprek met bedrijven over de misstanden en hoe zij verbeteringen kunnen doorvoeren. 

Sinds december 2020 zijn we ook lid van RSPO, de Round Table for Sustainable Palmoil, de wereldwijde organisatie voor verduurzaming van de palmolieindustrie. Daar zitten we aan tafel om de stem van de werknemers te versterken. Want er moet nog veel gebeuren op het terrein van sociale duurzaamheid. 

Kijk dit filmpje uit Indonesië

Meer weten? Themapagina Palmolie >>