De bitterzoete realiteit achter de suikerindustrie

Tot op de dag van vandaag wordt op veel suikerrietplantages in de tropen en de subtropen nog steeds met de hand suikerriet gekapt. Voor de economie en de werkgelegenheid in landen als El Salvador en Nicaragua spelen deze plantages een belangrijke rol. Via investeerders en internationale bedrijven zijn we nog steeds nauw betrokken bij de productieketen van suikerriet.

Suikerriet leverde vanaf de 17e eeuw enorme winsten op in Europa en voor de opkomende elites in Amerika. De consumptie van suiker groeide explosief. Suiker kwam voor het eerst binnen het bereik van grote groepen van de bevolking. Dat was echter alleen mogelijk dankzij de grootschalige inzet van slaven in suiker producerende landen in Latijns-Amerika.

Nederland speelde een sleutelrol vooral door ons aandeel in het transport van 600.000 slaven, van wie 300.000 naar Latijns-Amerika. Nederland heeft excuses aangeboden voor deze historische slavernij. Vandaag de dag wordt er door Nederlandse bedrijven en investeerders in de suikersector nog steeds goed verdiend. Ook de misstanden zijn echter blijven bestaan.

Voor mensen die werken op de suikerrietvelden is er weinig veranderd. Hoewel de oogst in sommige landen deels gemechaniseerd is, gedijt suikerriet gedijt nog steeds het best als het metershoge riet handmatig geoogst wordt. Daarnaast zorgen velen voor het planten en onderhoud van de gewassen. 

Dat werk op het land gebeurt in de tropische hitte. Temperaturen van 40˚C of hoger zijn geen uitzondering. De klimaatverandering zorgt ook hier voor hogere extremen. Bovendien wordt het riet wordt nog steeds vaak in brand gestoken vlak voor het oogsten om slangen en ander ongedierte te verjagen. Ook intensief gebruik van pesticiden heeft risico's voor de gezondheid.

 De extreem zware werkomstandigheden veroorzaken bij veel suikerrietkappers nierziekten die hen vroeger of later fataal worden. Het is de bittere realiteit in deze sector. 

Hoewel slavernij officieel is afgeschaft, blijven uitbuitingsstructuren in de suikerindustrie voortbestaan. Onderzoek van CNV Internationaal onder werknemers in de suikersector in 7 landen in Latijns-Amerika, laat zien dat meer dan de helft van de suikerarbeiders niet genoeg verdient om van te leven, met percentages die in landen als Bolivia zelfs oplopen tot meer dan 80%. 

Het zware werk, waar zelfs kinderen bij betrokken zijn, leidt tot nierfalen en voortijdige sterfgevallen onder de arbeiders. De afgelopen tien jaar zijn hieraan alleen al in El Salvador en Nicaragua 20.000 arbeiders overleden.

Video: 

In Bolivia meldt meer dan 80% van de suikerwerkers dat zij geen leefbaar loon verdienen, 

"wij dromen dat onze kinderen hoger vliegen dan wij, maar verdienen niet genoeg om hun onderwijs te betalen"

Te midden van deze bittere realiteit gloort er een sprankje hoop. De Europese Unie nam 14 december een besluit over nieuwe richtlijnen voor internationaal maatschappelijk ondernemen CSDDD Corporate Social Due Diligence Directives in het jargon). Deze richtlijnen verplichten bedrijven die exporteren naar Europa om zorgplicht en verantwoordelijkheid voor hun volledige productieketen. 

Voor de suikerindustrie betekent dit dat bedrijven ook verantwoordelijkheid moeten dragen voor de suikerrietkappers in het veld. Maar alleen wetgeving is niet voldoende. Bedrijven moeten ook hun zorgplicht waarmaken, en niet alleen de regels van de wet afvinken. Voor een verbetering van de werkomstandigheden onderaan de keten, heb je ook een wíl nodig en een besef van de erbarmelijke omstandigheden.

CNV Internationaal werkt al toe naar deze Europese richtlijnen, door vakbonden te helpen zélf hun situatie te monitoren, zowel op het gebied van loon als op gezondheid en veiligheid op de werkplek. 

In Latijns Amerika doet CNV Internationaal dit samen met een netwerk van 16 vakbonden uit de suikerrietsector, uit 7 landen. Ook de suikerrietkappers zonder vast contract die vaak niet georganiseerd zijn krijgen hierdoor een stem. Juist zij zijn het meest kwetsbaar vanwege de ongezonde arbeidsomstandigheden. Juist onder hen is de armoede het grootst.

In deze bittere wereld die schuilgaat achter de suikerproductie, is vakbondswerk vandaag de dag hard nodig om de vicieuze cirkel van moderne slavernij te doorbreken. Om de harde werkelijkheid van de mensen die werken op de suikerrietvelden zichtbaar te maken, en om concrete afspraken te maken over verbetering, over veilige en gezonde werkomstandigheden voor een loon waarvan je gewoon kunt leven en dat toekomst geeft.