Tuinbouw

In Senegal is de tuinbouw niet alleen belangrijk voor de export. De sector voorziet ook in het levensonderhoud van 0,5 miljoen arbeiders. 

Het werk in de tuinbouw is fysiek zwaar en gaat vaak gepaard met het gebruik van pesticiden. Dit soort werk vereist goede beschermingsmiddelen en veiligheidsmaatregelen voor de arbeiders.

Wereldwijde voedselzekerheid mag niet ten koste gaan van het schenden van fundamentele mensenrechten, zoals gezondheid, veiligheid en een leefbaar loon.

In Nederland is veel geregeld op dit gebied en er is een schat aan kennis en ervaring. Dit is niet alleen cruciaal voor de veiligheid van werknemers en de bescherming van het milieu, maar ook voor onze voedselveiligheid.

Als onderdeel van het hulp- en handelsinitiatief van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken is Senegal geïdentificeerd als een prioritair “combi” land. 

De tuinbouwsector is gekozen als een belangrijk gebied voor het bevorderen van duurzame ontwikkeling, eerlijke arbeidsomstandigheden en het verbeteren van de voedselzekerheid.

In Senegal is de tuinbouw niet alleen een belangrijk exportproduct, maar het voorziet ook het levensonderhoud van 0,5 miljoen arbeiders. 

Belangrijke gewassen zoals uien, tomaten, groene bonen, mango's en cashewnoten worden voornamelijk geteeld in drie grote regio's: de vallei van de Senegalrivier, Casamance en Niayes. 

Samen zijn deze vijf subsectoren goed voor 40% van de tuinbouwproductie in Senegal. De verbetering van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden in deze subsectoren zal een aanzienlijke economische en sociale impact hebben, ten voordele van de arbeiders, hun families en de gemeenschappen.

Om bij te dragen aan deze doelstellingen hebben CNV Internationaal, MEYS Emerging Markets Research en Nafifu SARL een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar waardig werk in de tuinbouwsector in Senegal.

• Uien
• Tomaten
• Groene bonen
• Mango's
• Cashewnoten

In het onderzoek zijn arbeidsomstandigheden geanalyseerd en worden er acties voorgesteld om fatsoenlijke werkpraktijken te verbeteren in deze subsectoren, die 40% van de nationale tuinbouwproductie vertegenwoordigen.

Het onderzoek werd uitgevoerd onder meer dan 800 personen tussen juni en september 2024, via:

• Semigestructureerde interviews met deskundigen en belangrijke belanghebbenden.
• Veldonderzoeken uitgevoerd in drie grote tuinbouwgebieden met 883 deelnemers.
• Onderzoek van beschikbare documenten.

De deelnemersgroep bevatte ook 18 leveranciers en 252 producenten, handelaren en daarnaast werknemers van kleine en middelgrote bedrijven en grote landbouwbedrijven.

30% van de grote landbouwbedrijven biedt geen schriftelijke contracten aan

• 91% van de handelaars biedt geen arbeidscontracten aan
• Lonen onder het wettelijk minimum (SMIG) komen vaak voor, vooral in landbouwhuishoudens waar 70% van de werkgevers het landbouwminimumloon (SMAG) niet naleeft

36% van de grote landbouwbedrijven is niet geregistreerd bij CSS of IPRES voor pensioen- en ongevallenbescherming

• Weinig werkgevers houden zich aan de jaarlijkse vakantie met behoud van loon, vooral onder handelaren (88% niet-naleving)

• 50% van de werknemers is ontevreden over hun deelname aan de besluitvorming
• 80% van de werknemers vindt dat hun sociale zekerheid onvoldoende is
• 33% van de werknemers geeft aan slachtoffer te zijn geweest van intimidatie of discriminatie op het werk

• Weinig aanwezigheid van vakbonden in kleine en middelgrote ondernemingen en grote boerderijen
• Actieve vakbonden zoals CNTS en UDTS hebben weinig leden in de tuinbouw. Het is moeilijk om informele werknemers in de tuinbouwsector te organiseren, waardoor werknemers minder goed voor hun rechten kunnen opkomen.

In het onderzoek wordt er geconcludeerd dat er in deze vijf belangrijke subsectoren nauwelijks sprake is van fatsoenlijk werk. Om het welzijn van de 0,5 miljoen werknemers in de tuinbouw te waarborgen, is het essentieel om:

• De arbeidsomstandigheden te verbeteren
• De sociale dialoog tussen werkgevers, vakbonden, maatschappelijke organisaties en ontwikkelingspartners te versterken.

Een gezamenlijke aanpak is essentieel om waardig werk en duurzame ontwikkeling te bevorderen in deze toeleveringsketen, die van vitaal belang is voor de Senegalese economie.

Vakbonden in Nederland hebben ervaring met het samenwerken met bedrijven en overheden, Zij weten hoe je arbeidsvraagstukken kunt aanpakken en oplossingen kunt ontwikkelen. CNV Internationaal is ook internationaal actief en richt zich op het verbeteren van de situatie voor werknemers en het bevorderen van verantwoord ondernemen in de toeleveringsketens van de tuinbouw, palmolie en suikerriet.

Dit doen we via een ketenaanpak, waarbij we nauw samenwerken met lokale vakbondspartners die zich net als CNV Internationaal constructief opstellen. Deze partners hebben diepgaande kennis van de lokale context en uitgebreide ervaring in het werken met kwetsbare groepen werknemers, met name vrouwen en jonge nieuwkomers op de arbeidsmarkt.

Met onze ervaring in sectoren als palmolie, suikerriet, textiel en mijnbouw, gecombineerd met onze netwerken in Azië, Afrika en Latijns-Amerika, zijn wij goed gepositioneerd om Nederlandse bedrijven te helpen aan de vereisten van de CSDD te voldoen.

Door middel van sociale dialoog brengen we relevante belanghebbenden bij elkaar om afspraken te maken over het verbeteren van arbeidsomstandigheden en het garanderen van eerlijke lonen. Goede arbeidsomstandigheden verhogen de productiviteit en bevorderen een gevoel van rust en welzijn op de werkplek.

Dit is een geleidelijk, stapsgewijs proces van samenwerken aan verbeteringen. Door deze uitdagingen samen aan te gaan, creëren we mogelijkheden voor een win-winbenadering. Uiteindelijk profiteren alle betrokkenen hiervan.

Actie in de tuinbouw, toeleverende bedrijven of de voedingsketen? Aarzel niet om contact met ons op te nemen om meer te weten.

Francisca van Dusseldorp, regiocoördinator Afrika f.vandusseldorp@cnv.nl

Marjolein Groenewegen, programmamanager Afrika, m.groenewegen@cnv.nl