Inspirerende Afrikaanse campagnes tegen geweld op het werk

De campagnes richten zich op de ratificatie van ILO Conventie 190. Dit wereldwijde verdrag is in 2019 aangenomen door de Internationale Arbeidsorganisatie ILO. Doel van deze conventie is om gendergerelateerd geweld en intimidatie op het werk te voorkomen en te stoppen.

Jane Pillinger schrijft het boek samen met Robin Runge en Chidi King. Het verschijnt onder de titel: 'The global campaign to outlaw gender-based violence and harassment at work'.

Over Jane Pillinger

Jane Pillinger is een internationaal expert op het gebied van gendergelijkheid en gendergerelateerd geweld op het werk. We waarderen het zeer dat we het hoofdstuk uit haar boek over de campagnes van COSI Benin en UDTS Senegal hierna mogen publiceren.

Begin 2020 verschijnt het boek "The global campaign to outlaw gender-based violence and harassment at work", geschreven door Jane Pillinger, Robin Runge en Chidi King.

In het boek wordt het verhaal verteld van twee belangrijke en succesvolle campagnes gericht op ratificatie van ILO-verdrag C190 in Benin en Senegal. Deze werden opgezet door onze partnersorganisaties COSI-Benin en UDTS-Senegal, met ondersteuning vanuit het programma van CNV Internationaal.

Het belang van het vakbondsleiderschap van vrouwen komt aan de orde, maar ook de betrokkenheid van mannen bij vakbonden. Daarnaast komt naar voren hoe door alliantievorming het bewustzijn over de problemen vergroot is. Er is ruimte gecreëerd voor vrouwen om over gendergerelateerd geweld te praten.

In Benin werkte de vakbond aan sensibilisering van journalisten en mediaorganisaties om het bewustzijn over gender gerelateerd geweld en intimidatie te vergroten en om bij te dragen aan meer en betere verslaggeving in de media hierover.

In Benin is er een hoog percentage van geweld tegen vrouwen. COSI, de confederatie van onafhankelijke vakbondsorganisaties van Benin, heeft de ratificatiecampagne opgezet vanuit haar sterke betrokkenheid bij de gelijkheid van mannen en vrouwen.  De leiders van de vakbond zetten zich er intensief in hiervoor. Daarom is het niet verwonderlijk dat het verdrag een belangrijk instrument is geworden voor de inzet, werving en organisatie van de vakbonden in Benin. 

De vakbeweging trekt steeds meer vrouwen door het organiseren van werknemers uit de informele economie. Vrouwen versterken hun positie binnen de vakbeweging. 

Bij wijze van proefproject heeft CNV Internationaal (Nederland) een participatief instrument voor genderzelfbeoordeling gefinancierd (de zogeheten "genderaudit"), dat in het najaar van 2020 door COSI Benin is uitgevoerd. Deze audit was enerzijds gericht op het beëindigen van GBV en anderzijds op het initiëren van een campagne voor de bekrachtiging en uitvoering van ILO-verdrag 190.

De campagne beantwoordde aan een dringende behoefte om de sociale normen en de houding ten opzichte van vrouwen te veranderen, de wetgeving te verbeteren en mensen bewust te maken van macht en controle, met inbegrip van psychologisch geweld en pesterijen.

Als vurig pleitbezorger van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen benadrukte Calixte Adiyeton, programmamedewerker van COSI-Benin, dat GBV op de werkplek nauw samenhangt met het bestaan van aanzienlijke structurele genderongelijkheden en ongelijke machtsverhoudingen:

Door gebruik te maken van de aandacht van de media voor seksuele intimidatie heeft COSI zich ingezet voor een bredere bewustwording. COSI organiseerde een workshop voor journalisten op 2 oktober 2020, om te zorgen dat journalisten de wet en de wijdverbreide cultuur van het beschuldigen van vrouwelijke slachtoffers beter te begrijpen en er betere artikelen over te schrijven.

Het doel was te zorgen voor verslaglegging die daar rekening mee houdt en ook om de media in te zetten als instrument om een eind te maken aan het geweld tegen vrouwen. Zoals Calixte Adiyeton van COSI-Benin opmerkt, zijn media-actoren belangrijke partners in de campagne om een einde te maken aan seksuele uitbuiting.

De rol van de media is van cruciaal belang bij het effenen van de weg voor de campagne over ILO-conventie 190: "Vandaag de dag kunnen we geen standpunt innemen over een zo belangrijk en gevoelig onderwerp als de strijd tegen seksuele uitbuiting zonder de media erbij te betrekken. We hopen dat ze ons goed zullen steunen ." (Internationale Vakbondsorganisatie ITUC-Afrika 2020)

Zoals Calixte Adiyeton zegt, is de ratificatie van ILO-conventie 190 niet alleen bedoeld om de wet te verbeteren. Het verdrag heeft er ook toe bijgedragen dat vrouwen worden gehoord en in staat worden gesteld om geweld en intimidatie aan de kaak te stellen. Dat blijkt ook uit de getuigenis van een vakbondslid en overlevende van gendergerelateerd geweld die contact opnam met de hotline van COSI-Benin. Haar ervaring met pesterijen op het werk heeft haar geholpen om een standpunt in te nemen en bij te dragen tot verandering:

Eind 2020 heeft COSI een WhatsApp-groep over gendergerelateerd geweld gelanceerd, onder de naam "On en Parle". De groep dient als bewustmakings- en discussieforum voor zorgverleners, artsen, psychologen, vertrouwenspersonen, juridische adviseurs en vakbondsmedewerkers.

Aan de hand van echte gevallen uit de krant en andere media faciliteert Marilyne Sourou, die bij de helpdesk voor vrouwen van vakbond COSI werkt, de discussie. Zorgvuldig doorbreekt zij taboes en geeft uitleg over het wettelijk kader aan de deelnemers.

Bovendien heerst in Benin, net als in andere landen in de West-Afrika, een wijdverbreide cultuur van seksisme en "sextortion", wat neerkomt op het afpersen van seksuele gunsten in ruil voor werk, goederen of diensten. Ratificatie van de C190 zou een eerste stap kunnen zijn om dit serieus aan te pakken (Mathot 2019, Land Portal/Transparency International 2019).  

De vakbonden in Senegal hebben een actieve rol gespeeld in de campagne voor de ratificatie van het verdrag C190 door de regering van hun land. De ratificatie is een belangrijke prioriteit voor de vakbonden. Het ontbreekt in Senegal aan wettelijke bepalingen die gendergerelateerd geweld en intimidatie (GBVH, Genderbased Violence and Harassment) verbieden. Stigmatisering en taboes rond het melden van geweld tegen vrouwen verergeren de problemen.

De vakbondscampagne voor ratificatie begon in juli 2019, onmiddellijk na de goedkeuring van C190. De regering van Senegal stemde voor de goedkeuring van de C190. Maar het ontbreken aan vooruitgang in de richting van ratificatie maakte de vakbondscampagne urgenter. Vrouwelijke leiders van vijf vakcentrales (CNTS, CNTS-FC, CSA, UNSAS en UDTS) vormden een coalitie binnen het Nationale Netwerk van vrouwenorganisaties binnen de Senegalese vakbonden.

De campagne werd gecoördineerd door een platform dat bewustmakingsbijeenkomsten op de werkplek en op bedrijfsniveau organiseerde en dat ook de lobby richting de regering organiseerde.

Vrouwelijke vakbondsleiders onder wie Mariama Diallo, algemeen secretaris van vakbond UDTS (partnervakbond van CNV Internationdaal, red.), Cheikh Diop, algemeen secretaris van de CNTS-FC en Khady Badji, voorzitter van de nationale vrouwencommissie van de UDTS, spraken zich eensgezind uit om C190 te promoten als instrument voor gendergelijkheid, sociale rechtvaardigheid en het respecteren van de fundamentele rechten op het werk.

Vakbond UDTS heeft een sleutelrol gespeeld bij de bewustmaking, de belangenbehartiging en de onderhandelingen voor de goedkeuring van dit ILO Verdrag  C190.

Sinds het Verdrag werd aangenomen in juni 2019 heeft de UDTS een actieve rol gespeeld in de lobby- en pleitbezorgingscampagne voor de ratificatie door de regering van Senegal.

Bij de uitvoering van haar acties werkte de UDTS samen met diverse vakbonden, maatschappelijke organisaties en werkgevers. De UDTS kan vertrouwen op haar solide ervaring op het gebied van de bevordering van gendergelijkheid. De algemeen secretaris van de UDTS, Mariama Diallo, is een van de schaarse vrouwelijkevakbondsleiders in Afrika.

De Senegalese vakbond UDTS heeft zich op nationaal en internationaal niveau onderscheiden door het opzetten van een belangrijke campagne ter versterking van een constructieve en inclusieve dialoog. De campagne omvatte ook een genderdimensie gericht op het bevorderen van gelijke rechten en lonen en versterking van de positie van vrouwen op het werk.

De UDTS heeft daardoor een leidende rol ingenomen in de samenwerking tussen vakbonden in Senegal. De UDTS werkt vanuit een strategische alliantie met CNV Internationaal, de Internationale Arbeidsorganisatie ILO, de internationale vakbondsorganisatie ITUC-Africa en het nationale vakbondsnetwerk van vrouwenorganisaties in Senegal.

Dit vakbondsnetwerk voert lobby-acties uit die gericht zijn op besluitvormers bij de ratificatie van ILO-conventie 190. Dit vrouwennetwerk werd geformaliseerd onder de leiding van de UDTS en bestaat uit vrouwelijke leiders binnen verschillende vakbondsorganisaties: UDTS, CSA, CNTS, UNSAS en CNTS-FC, die allen aangesloten zijn bij de internationale vakbondsorganisatie ITUC (International Trade Union Confederation).

Het vakbondsnetwerk heeft een mandaat om verschillende doelstellingen te realiseren. Dit betreft het verhogen van de organisatiegraad van vrouwen, het aanpakken van het probleem van de gelijkheid van mannen en vrouwen en het bestrijden van geweld tegen vrouwen op de werkplek.

Als onderdeel van de campagne om de regering te bewegen ILO-conventie 190 vóór 31 december 2021 te ratificeren, is een indrukwekkende reeks campagne-evenementen gehouden, gericht op bewustmaking, het opbouwen van een gecoördineerde campagneboodschap en -instrumenten, en het lobbyen bij de regering.

De campagne is ook op scholen gevoerd via het nationaal comité van vrouwelijke leraren voor de bevordering van het onderwijs aan meisjes CNEPSCOFI.

Er zijn lobby- en pleitbezorgingsbijeenkomsten gehouden met de betrokken ministers van de regering. Tijdens een vergadering in december 2020 gaf de regering haar volledige steun aan het Nationaal Netwerk van vrouwelijke vakbonden van Senegal voor een snelle ratificatie van C190, waarbij werd aangegeven dat het verdrag ter ratificatie aan de autoriteiten was voorgelegd.
In het algemeen zijn de vakbonden in Senegal van mening dat de campagne zeer positieve resultaten heeft opgeleverd.

De succesvolle lobby voor ratificatie heeft inmiddels al effect op de werkingssfeer. Het kader en de taal van C190 worden reeds overgenomen in collectieve overeenkomsten (zie hieronder). In de eerste overeenkomst op nationaal niveau is het kader van C190 overgenomen, namelijk in de CAO die is opgesteld door de Coalitie van Senegalese Vakbondsfederaties. 

Onmiddellijk na de goedkeuring in juni 2019 van de ILO conventie 190 startte de Coalitie van Senegalese Vakbondsfederaties, aangesloten bij het ITUC, een periode van intensieve lobby- en advocacyactiviteiten uit bij de Senegalese regering en werkgeversorganisaties.

De vakbondscoalitie heeft erop aangedrongen om gendergerelateerd geweld en de strijd tegen geweld en intimidatie op de werkplek op te nemen in de discussie over de toenmalige onderhandelingen voor de Nationale Interprofessionele Collectieve Overeenkomst (CCNI).

Het lobbywerk van de vakbonden heeft resultaat gehad. In deze overeenkomst zijn artikelen  opgenomen over vakbondsrechten en vrijheid van vereniging (artikel 10), non-discriminatie (artikel 19), gelijke behandeling van vrouwen en mannen (artikel 20), en over geweld en pesterijen (artikel 21) in overeenstemming met C190.

Tijdens de onderhandelingen heeft een van de vakbondsonderhandelaars, Cheikh DIOP, van CNTS-FC, er bij Senegal op aangedrongen "in de nieuwe nationale interprofessionele collectieve arbeidsovereenkomst rekening te houden met de richtlijnen van de het C190 verdrag, om werknemers nieuwe perspectieven te bieden, met name op het gebied van de gelijkheid van vrouwen en mannen en de eerbiediging van de grondrechten".

Met name artikel 21 is gebaseerd op de taal van C190 door te stellen dat werknemers recht hebben op een wereld zonder geweld en intimidatie. De overeenkomst roept op tot een inclusieve, geïntegreerde en gender-responsieve aanpak van geweld en intimidatie:

Dit was een van de eerste nationale onderhandelingsresultaten. Het is uitdrukkelijk vastgelegd dat de belangrijkste beginselen van C190, en met name het recht op een arbeidswereld zonder geweld en intimidatie, van toepassing zijn. Nu komt het aan op de uitvoering.

Om te zorgen dat ILO-conventie 190 in beide landen daadwerkelijk wordt geratificeerd zijn vervolgstappen belangrijk. Het momentum en de kracht van de vakbeweging moeten worden aangegrepen om te zorgen dat de campagne voor C190 deel gaat uitmaken van een bredere beweging om een einde te maken aan gender-gerelateerd geweld. Een belangrijk onderdeel hiervan is dat vrouwen een sterke positie hebben op de werkplek en in hun vakbonden.

Het is belangrijk dat vakbonden de daad bij het woord voegen en het goede voorbeeld geven. Met het oog hierop zijn zowel COSI-Benin als UDTS-Senegal betrokken bij het testen van de "gender audit" van CNV Internationaal. Dit is een participatief instrument voor zelfevaluatie dat de vakbonden kunnen inzetten om de vooruitgang naar gendergelijkheid in hun intern en extern beleid te meten.

• Gids voor MKB - Violence and harrassment @ work.
  A guide for small and medium enterprises to prevent violence and harrassment in the workplace (CNV Internationaal maakte deze gids voor de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland RVO. Ten behoeve van het gebruik in internationale toeleveringsketens van het midden- en kleinbedrijf is de gids ook beschikbaar in Frans en Spaans)
   
• It's time for a world free of violence and harrassment ILO C190 (Factsheet) (ook beschikbaar in het Frans, Spaans, Khmer en Arabisch)   
   
• Survey violence against women at the workplace, in Benin, Honduras and Indonesia (Universiteit van Amsterdam en lokaal door Wage Indicator Foundation)

Laatste update van dit bericht 29 augustus 2022